Jan Hannema

Jan Hannema, alias Admiraal Tom Pouce

In 1838 werd in Franeker een flinke baby geboren, die Jan werd genoemd. Na een jaar stopte Jan Hannema  met groeien, hij bleef zijn hele leven 71 cm lang. Zijn broers en zussen noemden hem daarom Lyts Tomke (Klein Duimpje). Hij had een geweldig talent voor imitatie.

Al op zijn zevende jaar begon Jan dan ook als Tom Pouce (Pouce is Frans voor duim) met optreden op kermissen in heel Europa. In Engeland werd Jan beroemd als ‘The Friesland Dwarf’. Zijn belangrijkste rol was die van admiraal Tromp. Gekleed in een admiraalsjas en getooid met zwaard en telescoop marcheerde hij een denkbeeldig schip op en neer. Na dertig jaar optreden vestigde Jan Hannema zich in Burgum. Hij woonde daar als een heer, met een eigen piepklein koetsje. Hij overleed in 1878.

Jan Hannema was een klein mens. Hij trad op onder het pseudoniem Admiraal Tom Pouce.
De eerste vermelding van een optreden van Jan Hannema is te vinden in de Leeuwarder Courant van juli 1854 bij het ‘Grand Theatre des Variétés’ van de heren Schoeman en Van Lier. Hij is dan 15 jaar oud en zou -volgens de krant- reeds veel vorsten ontmoet hebben. Hij had toen in ieder geval wel al de kroonprins der Nederlanden ontmoet.

In de jaren daarna trad hij in het buitenland op en sprak hij 5 talen. Hij kwam pas in juli 1864 weer terug in Friesland waar hij in het theater van Soeter een soort balletvoorstelling geeft. Daarna zou hij nog enkele keren in Friesland optreden.

Een Leeuwarder sigarenfabrikant noemt een sigaar naar hem.

De naam Tom Thumb voor ‘klein persoon’ kwam in het Engels al voor vanaf de 17de eeuw en gaat terug op de sprookjesfiguur die in 1697 als le Petit Poucet, Klein Duimpje dus, door Charles Perrault werd beschreven. De Fransen vertaalden Tom Thumb na kennismaking met Charles Stratton als Tom Pouce. Eerst betekende tom-pouce in het Frans alleen ‘klein mannetje’, maar vanaf 1924 werd er, net als in het Nederlands, ook een korte damesparaplu mee aangeduid.
Het gebakje werd in het Nederlands voor het eerst beschreven in 1875. Het WNT gaat ervan uit dat waarschijnlijk zowel gebak als paraplu teruggaat op Tom Pouce, alias Tom Thumb, alias Charles Stratton, maar volgens het nieuwste etymologisch woordenboek geldt dit alleen voor de paraplu.
Hoe het ook zij, door toedoen van Barnum veranderde Charles Stratton van een verlegen jongetje in een ‘vrijpostige, bevallige entertainer, opgewekt, innemend en met een goed gevoel voor humor’. Het publiek stroomde toe en de kleine generaal werd Barnums eerste grote kassucces.
Eenmaal aangekomen in Engeland vierde de zesjarige Stratton enorme triomfen. Uiteindelijk werd hij zelfs uitgenodigd om op Buckingham Palace voor de jeugdige koningin Victoria (z.a.) zijn kunsten te vertonen. Vooral met zijn imitatie van Napoleon had hij een overdonderend succes.
Bij Tom Thumbs bezoek aan Amsterdam, in 1858, was dit het enige nummer dat echt aansloeg.

De Nederlanders waren dan ook enigszins verwend, want sinds 1845 trok de dwerg Jan Hannema, in 1839 in Franeker geboren, volle zalen onder de naam admiraal Tom Pouce. Hannema was toen zes jaar oud maar ging door voor 21. Overigens werd ook hij in Engeland door de dwerg-ofiele koningin Victoria ontvangen.
Stratton zou het grootste gedeelte van zijn leven blijven rondreizen. Op 10 februari 1863 trouwde hij met een andere dwerg uit Barnums stal: Mercy Lavinia Warren Bumpus. De groteske bruiloft kreeg zo buitensporig veel aandacht in de pers dat de New Yorkse kranten bijna de burgeroorlog vergaten.
In zijn laatste jaren leefde Stratton er flink op los. ‘Hij cultiveerde een voorkeur voor dure sigaren en voor nog duurdere paarden en jachten’, schrijft zijn biograaf. Hij stierf plotseling op 15 juli 1883 aan een beroerte, 45 jaar oud.